مطالعه نظام های تناوب زراعی بر عملکرد و پویایی جمعیت علف های هرز گندم

شش نظام تناوب زراعی؛ گندم- گندم، گندم– کلزا، گندم- نخود، گندم- پنبه، گندم- هندوانه، گندم- آفتابگردان با استفاده از آزمایش اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 90-1389 مورد بررسی قرار گرفتند. پلات های اصلی به تناوب های زراعی و پلات های فرعی به مبارزه و عدم مبارزه با علف های هرز اختصاص یافتند. اثر تناوب و تیمار کنترل علف های هرز بر کلیه صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد دانه (6/5605 کیلوگرم در هکتار)، تعداد سنبله در متر مربع (457 سنبله در متر مربع)، وزن هزار دانه (38 گرم) و عملکرد کاه (14965 کیلوگرم در هکتار) در تناوب گندم- نخود مشاهده گردید. عملکرد بیولوژیک در تیمار تناوبی گندم- نخود (19282 کیلوگرم در هکتار) حداکثر و در تناوب گندم- آفتابگردان (11880 کیلوگرم در هکتار) حداقل بود. بیشترین و کمترین شاخص برداشت به ترتیب از تناوب های گندم- پنبه (51/34 درصد) و گندم- آفتابگردان (12/28 درصد) به دست آمد. بین تیمارهای علف هرز از لحاظ طول سنبله و ارتفاع بوته اختلاف معنی دار نبود. بیشترین عملکرد دانه را تیمار مبارزه با علف هرز (4/5402 کیلوگرم در هکتار) و کمترین را تیمار عدم مبارزه با علف هرز (3567 کیلوگرم در هکتار) دارا بود. با توجه به نتایج به دست آمده 14 گونه علف هرز در تیمارهای تناوبی مشاهده شدند. بیشترین و کمترین علف هرز یولاف وحشی(avena ludoviciana durieu.) به ترتیب در تناوب های گندم- گندم (21 علف هرز در متر مربع) و گندم- هندوانه (10/16 علف هرز در متر مربع) بود. تناوب گندم- پنبه (83/9 علف هرز در متر مربع) دارای بیشترین جمعیت علف هرز هفت بند (polygonum aviculare l.) بود. جمعیت علف هرز گندمک (stellaria media l. vill.) در تناوب های گندم- گندم (13 علف هرز در متر مربع) و گندم- نخود (33/9 علف هرز در متر مربع) حداکثر و حداقل بود. علف هرز ازمک (cardaria draba (l.) desv.) در تناوب های گندم- گندم (7 علف هرز در متر مربع) و گندم- کلزا (5/2 علف هرز در متر مربع) به ترتیب بیشترین و کمترین جمعیت را داشت. در مرحله گلدهی، تناوب گندم- گندم بیشترین وزن خشک علف های هرز گندمک (stellaria media l. vill.) (65/0 گرم در متر مربع) و گالیوم (galium aparine l.) (1/1 گرم در متر مربع) را دارا بود. تناوب گندم- کلزا بر کاهش وزن خشک علف هرز فالاریس(phalaris minor retz.) موثر بود. تناوب گندم-آفتابگردان سبب کاهش وزن خشک علف هرز هفت بند (polygonum aviculare l.)گردید. در تمامی تناوب ها بیشترین درصد فراوانی مربوط به علف هرز یولاف وحشی (avena ludoviciana durieu.) بود. بیشترین درصد یکنواختی مربوط به علف هرز گندمک (stellaria media l. vill.)(42 درصد) در اثر متقابل تناوب گندم- نخود و تیمار مبارزه با علف هرز بود. اثر متقابل تناوب گندم- گندم و مبارزه با علف هرز از لحاظ علف های هرز ازمک (cardaria draba (l.) desv.) و سیزاب (veronica persica poir) کمترین شاخص غالبیت (32/79) را دارا بودند.